Na początek trochę terminologii związanej z przemysłowym wykorzystaniem tarcic różnego rodzaju. Drewo jako surowiec dzieli się na:

  • okrąglaki, czyli cześć pnia, który pozbawiony został wierzchołków oraz gałęzi,
  • tarcicę, czyli okrąglak podłużnie pocięty (fachowo: przetarty) na deski,
  • materiał główny, który pochodzi ze środkowej części pnia; znajduje się w nim rdzeń i to on poddawany jest obróbce w dalszej kolejności,
  • materiał boczny, który znajduje się po bokach kwadratu wpisanego w obwód pnia.

Bazowy podział tarcic

Tarcica jest drewnem całkowicie lub częściowo obrobionym. Biorąc pod uwagę stopień obróbki wyróżnia się:

  • tarcicę nieobrzynaną, czyli taką, którą poddano jednokrotnemu (na ostro) przetarciu na trakach, w wyniku czego otrzymano obrobione dwie powierzchnie równoległe oraz obłe (bez obróbki) powierzchnie boczne;
  • tarcicę obrzynaną, czyli posiadającą obrobione cztery płaszczyzny, a także krawędzie czoła. Powstaje w wyniku:
    • dwukrotnego przetarcia: najpierw odcinany jest materiał boczny i formowane jest pryzma, która następnie, po obróceniu o kąt 90 stopni, przecierana jest ponownie;
    • z przetarcia na ostro, a w następnej kolejności obrzynania równoległego do wzdłużnej osi.
  • tarcicę zbieżyście obrzynaną, która po przetarciu na ostro obrzynana jest nierównolegle do wzdłużnej osi;
  • tarcicowy materiał obliniasty, czyli taki, w którym na narożnych częściach przekrojów poprzecznych pozostały oflisy lub obliny, będące elementami obwodu okrąglaka.

W zależności od tego, czy tak powstały produkt poddany był procesowi suszenia do wilgotności 8-12%, dostępne są:

  • tarcica sucha,
  • tarcica mokra.

Na podstawie obowiązujących w naszym kraju norm – Polskich Norm, oznaczanych symbolem PN, wydawanych i kontrolowanych przez Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) – sortyment tarcicy obrzynanej z gatunków iglastych wyodrębniany jest ze względu na – podawane w milimetrach – wymiary otrzymywanych w procesie produkcji elementów, którymi są:

  • deski o grubości 19-45×75-250,
  • bale o grubości 50-100×100-250,
  • listwy o przekroju porzecznym 12/24 do 29/70,
  • łaty o przekroju poprzecznym 38/63 do 75/140,
  • krawędziaki o przekroju 100/100 do 175/175,
  • belki o przekroju 200/200 do 275/275.

Normy wymiarowe elementów wytwarzanych z gatunków liściastych są zbliżone. Wszystkie niestandardowe elementy powstają w drodze indywidualnych ustaleń.

Elementy tarcicowe mogą byś produkowane w zasadzie z dowolnego rodzaju drewna. Wyróżnimy wtedy (suchą lub mokrą, obrzynaną lub nieobrzynaną):

  • tarcicę iglastą,
  • tarcicę liściastą.

Najlepsze produkty obróbki tartacznej używane są do tworzenia drzwi i okien, tarcice niższej jakości przeznacza się na potrzeby przemysłu budowlanego i papierniczego.

Podział tarcicy iglastej zgodnie z normą PN-75/D-01001 z uwzględnieniem wymiarów

Tarcicę powstającą w tartaku białostockiego Consultora podzielić można na różne sposoby, uwzględniające kryteria istotne dla produkcji i obrotu materiałem tartacznym. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów takich podziałów.

1. Jeśli weźmiemy pod uwagę zastosowanie materiału tartacznego, wyróżnimy:

  • tarcicę przeznaczenia ogólnego,
  • tarcicę przeznaczenia określonego, która bywa nazywana tarcicą przeznaczeniową.

2. Natomiast, jeśli zwrócimy uwagę na to, jak obrobione zostały boki, otrzymamy:

  • tarcicę nieobrzynaną i obrzynaną.

3. Biorąc pod uwagę grubość do tarcicy nieobrzynanej klasyfikują się:

  • deski  (16 do poniżej 50 mm),
  • bale (50 do 100 mm).

4. Biorąc pod uwagę grubość do sortymentu tarcicy obrzynanej zaliczają się:

  • deski (16 do mniej niż 50 mm),
  • listwy (16 do mniej niż 30 mm),
  • łaty nazywane graniakami (16 do mniej niż100 mm),
  • bale (50 do 100 mm a powyżej 100 dla szerokości wyższej niż 250 mm),
  • krawędziaki (100 do mniej niż 200 mm),
  • belki (powyżej 100 mm bez górnego ograniczenia).

5. Ze względu na długość wyodrębnia się tarcica:

  • długa (2,40 m i więcej),
  • średnia (0,90 do 2,30 m).

6. Z uwagi na poziom wilgotności będziemy mieli do czynienia z tarcicami:

  • mokrymi (o wilgotności wyższej niż 25%),
  • załadowczo-suchymi (o wilgotności ponad 20 do 25%),
  • powietrzno-suchymi (wskaźnik wilgotności ponad 15 do 19%),
  • użytkowo-suchymi (o wilgotności nie wyższej niż 15% i odpowiadającej finalnym warunkom użytkowania produktu).

7. Pod względem jakości

Ten podział uwzględnia klasy, które charakteryzują jakościowo poszczególne sortymenty:

  • deski i bale: cztery klasy jakości – I (najlepsza), II, III, IV (najgorsza);
  • łaty, krawędziaki, belki: dwie klasy jakości –  I, II.

Trzeba tu podkreślić, że w praktyce każdy kontrakt zawiera indywidualnie ustalone kryteria obejmujące parametry obróbki oraz akceptowalne wady tarcicy.

drwal ścinający drzewa iglaste

Drwal tnący drzewo iglaste

Sposoby mierzenia tarcicy oraz wyrobów tartacznych z uwzględnieniem wytycznych z normy przedmiotowej PN-78/D-03001

Regulacja ta przewiduje wzięcie pod uwagę parametrów takich jak:

  • grubość,
  • szerokość,
  • długość.

Do zmierzenia grubości tarcicy należy wykorzystać:

  • suwmiarkę, jeśli jej grubość nie przekracza 200 mm,
  • suwmiarkę lub przymiar milimetrowy z podziałką obejmującą części milimetra, jeśli grubość tarcicy przekracza 200mm.

Wymiar pobiera się od boku sztuki mieszonej w odległości nie mniejszej niż 150 mm od krawędzi czoła w kilu dowolnych miejscach jej długości; należy zachować dokładność od 0,1 mm.

Do mierzenia szerokości tarcicy nieobrzynanej wykorzystuje się:

  • przymiar liniowy z podziałką milimetrową.
    Pomiar przeprowadza się na płaszczyźnie, prostopadle do osi podłużnej sztuki poddawanej mierzeniu, w połowie jej długości. Jeśli w tym miejscu znajduje się zniekształcenie, mierzenie należy przeprowadzić w dwóch miejscach położonych względem środka długości w równych odległościach. Za szerokość uznaje się wtedy średnią arytmetyczną.
  • Jeśli tarcia nie jest grubsza niż 40 mm mierzy się ją jednostronnie na najwęższej płaszczyźnie;
  • jeśli jest grubsza niż 40 mm, poru dokonuje się na obu płaszczyznach i wylicza średnia arytmetyczną.

Szerokość tarcicy nieobrzynenej uwzględnia dokładność do 1 mm.

Aby zmierzyć tarcicę obrzynaną, posługujemy się:

  • suwmiarką,
  • przymiarem liniowym z podziałką milimetrową.

Miarę pobieramy prostopadle do osi podłużnej mierzonego elementu, na czole lub na płaszczyźnie w dowolnym miejscu długości. Należy zwrócić uwagę, że w miejscu mierzenia nie może pojawić się oblina.

Szerokość tarcicy obrzynanej należy mierzymy zachowując dokładność do 1 mm.

Mierząc długość tarcicy, zachowujemy dokładność do 1 cm.

Za każdym razem uwzględnia się nadmiary na zeschnięcie przewidziane w PN-57/D-03003.

Zajrzyj na nasz firmowy blog i poznaj: