Klasy jakości dla wyrobów tartacznych z iglastych określa się na podstawie tego, czy w danej sztuce stwierdza się wady drewna, o których przeczytasz na naszym blogu: „9 najczęstszych wad drewna tarcicowego” i  „Jak powstają i jak wyglądają wady drewna związane z rozwojem i zaawansowaniem procesów gnilnych i grzybieniem„, oraz stwierdza się wady obróbki, o których więcej w artykule: „7 wad drewna powstających w czasie procesu suszenia„.

Drewno, które trafia do naszego tartaku, jeśli jest miękkie lub należy do mniej wartościowych, przecieramy na pionowych trakach jendopiłowych lub wielopiłowych. Jeśli mamy do czynienia z drewnem cenniejszym, a w dodatku z twardszych gatunków, do jego przetarcia wykorzystujemy poziome traki i piły taśmowe. W zależności od tego, jak dane drewno zostało przetarte, dzielimy je na grupy, wśród których wyróżniamy sortymenty.

Podstawy podziału tarcicy iglastej

Materiał pozyskiwany na przykład ze  świerków i sosen dzielmy z uwzględnieniem 4 kryteriów, którymi są:

  • rodzaj drewna,
  • rodzaj obróbki – obrzynanie, nieobrzynanie,
  • jakość drewna,
  • sortymenty, czyli: deski, bale, listwy, łaty, belki, krawędziaki.

Dla poszczególnych sortymentów przewidziane zostały klasy:

  • nieobrzynane deski i bale mogą mieć klasę: I, II lub III,
  • obrzynanym deskom i balom przypisuje się klasy: I, II, III albo IV,
  • listwom, łatom, krawędziakom oraz belkom przysługuje jedna klasa.

2 sposoby sortowania tarcicy iglastej: klasy jakości wynikają z jej podziału biorącego pod uwagę wytrzymałość

Polskie normy z tego zakresu przewidują 2 sposoby sortowania pod względem jakościowym tarcicy pozyskiwanej z gatunków iglastych:

  • sortowanie wizualne – wyróżnia się wtedy 3 klasy jakości: S7, S10 i S13; przeprowadzane jest przez doświadczonych specjalistów;
  • sortowanie maszynowe – wyodrębniające 4 klasy jakości MS7, MS10, MS13 i MS17; pozwala na bardziej obiektywne wyznaczenie wytrzymałości; urządzenia wykorzystane do sortowania muszą posiadać atesty dopuszczające.

Przy czym S 7 odpowiada MS 7, S 10 – MS 10, S 13 – MS 13.

Cechy klasyfikacyjne zostały określone w poszczególnych normach: PN-75/D-01001 oraz PN-82/D-94021.

Wymagania stawiane tarcicom iglastym

By drewno mogło zostać użyte w konkretnym celu, musi cechować się pewnym parametrami, które predysponują je do pełnienia określonych funkcji: konstrukcyjnych bądź estetycznych. W naszym tartaku zwracamy uwagę na:

  • wilgotność na poziomie nie większym niż 20%; wyższy wskaźnik może być uznany za zgodą stron,
  • zabezpieczenie przed sinizną zgodnie z wytycznymi normy PN-83/D-04301,
  • wymiary minimalne lub inne ustalone w drodze indywidualnych ustaleń między stronami biorącymi udział w transakcji, której przedmiotem jest tarcica,
  • jakość.

W jaki sposób klasyfikuje się jakościowo tarcie nieobrzynane? Wytyczne z normy branżowej BN-85/7111-04

Wady drewna diagnozuje na tej jego stronie, którą uznano za lepszą. Posłużmy się przykładem tarcicy nieobrzynanych desek i bali, w przypisku których gorsza płaszczyzna powinna odpowiadać kryteriom z klasy niżej o jeden. Przedstawia się to następująco:

  • jeśli należy do I klasy – drewno po obu stronach jest czyste, nie stwierdza się defektów,
  • by zaklasyfikować je do II klasy, lepsza storna musi być czysta, na drugiej może pojawiać się dowolna ilość wad z wyłączeniem zgnilizny oraz owadzich chodników,
  • w przypadku III klasy mamy do czynienia z obiema stronami, jak których występują wady, ale nie jest to ani zgnilizna, ani chodniki owadzie,
  • w IV klasie dopuszczalne są wszystkie rodzaje wad.

Należy tu uściślić, że:

  • w przypadku krańcowych różnic, czyli kiedy lepsza płaszczyzna odpowiada klasie I, a gorsza klasie III, sztukę zaliczamy do klasy pośredniej, czyli II,
  • gdy lepsza płaszczyzna odpowiada klasie I, a na gorszej stwierdza się tylko 1 wadę z klasy III, element taki uznajemy za przynależny klasie I,

Ważne: możliwości podnoszenia jakości zawarte zostały w normie PN-78/D-03001.

Przynależność do poszczególnych klas określana jest według 3 ściśle określonych zasad, oto one:

  • jeśli wada występuje na końcach sztuki tarcicy, traktujemy ją łagodniej niż taką, która powstaje w okolicach środka jej długości,
  • w sytuacji, w której jedna wada przekracza wytyczne normy, ale na sztuce nie stwierdza się występowania innych lub występują w stosunku mniejszym niż norma przewiduje, nie dyskwalifikuje to dane sztuki – z uwagą, że odstępstwo to nie dotyczy zgnilizny, chodników wytworzonych przez wady, sinizny, skośnych pęknięć,
  • jeśli defekty występują w większej ilości, ich skumulowanie nie może wpływać obniżająco na wytrzymałość.

Dla porównania podajmy, że defekty usytuowane na bokach tarcicy obrzynanej oceniane są ostrzej niż te stwierdzone na płaszczyznach, a szczególnie ostro, gdy wychodzą na jej krawędzie.

Posortowana tarcica z sosny przez pracowników podlaskiego tartaku

Tarcica sosnowa

Jakość a przeznaczenie tarcicy

To, do czego tarcica będzie mogła być wykorzystana, zależy od tego, jaką klasę jej przyznano:

  • najwyższa klasa tarcicy, w której nie występują wypadające sęki, sinizna czy jakiekolwiek uszkodzenia, trafia do przemysłu meblowego, na stolarkę okienną, wykonuje się też z niej lite podłogi. Pod względem estetycznym i wytrzymałościowym jest ona bez zarzutu,
  • tarcica z pozostałych klas wykorzystywana jest n potrzeby budownictwa, także ogrodowego.
    Kolor oznaczenia wyrobu tarcicowego świadczy o jego jakości

Na koniec wspomnimy jeszcze o dostrzegalnym na pierwszy rzut oka sposobie klasyfikowania tarcicy, z którym można się spotkać w tartakach i składach – mowa o kolorowych znakach w postaci kropek widniejących na czole poszczególnych elementów:

  • niebieski – odpowiada I klasie,
  • zielony – przypisany jest klasie II,
  • czerwony – oznacza klasę III,
  • czarny – właściwy jest klasie IV.
  • żółty –taki punkt na sztuce tarcicy znaczy, że została ona zabezpieczona środkami typu antyseptycznego.

Informacje związane z tematem znajdują się także w artykule: „Zarys podziału tarcicy iglastej ze względu na długość i grubość oraz podstawowe sposoby jej pomiaru„,
do którego lektury zachęcamy. Polecamy też inne wpisy na naszym firmowym blogu – zadbaliśmy o to, by znalazły się tam istotne informacje.