Sinizna należy do najpowszechniejszych wad, o których pisaliśmy w artykule: „9 najczęstszych wad drewna tarcicowego„. Charakterystyczne jest jej występowanie w drewnie sosnowym. W tym artykule nasi specjaliści wyjaśniają, czym jest sinizna, jak zapobiegać jej rozwojowi i jak sobie radzić, kiedy już pojawia się na naszej tarcicy.

Sinizna na sośninie

Defekt ten – w postaci przebarwienia o charakterystycznym kolorze niebieskim lub niebieskozielonym – powodowany jest przez bytujące na drewnie grzyby z klasy Ascomycetes, czyli workowców. Znamy około 100 gatunków, które odpowiadają za pojawienie się pleśni, a tymi które najczęściej powodują siniznę są gatunki należące do rodzaju Ophiostoma.

Ponieważ drzewo może być zainfekowane grzybem w różnych momentach, szkody wizualne w postaci sinizny, które one powodują, uwidaczniają się w różnych miejscach:

  • na powierzchni – mamy wtedy do czynienia z sinizną pleśniową, którą usuwa się w procesie strugania;
  • w bielu, niekiedy w zewnętrznej części utwardzili – dotyczy to obumierających drzew;
  • w miejscach uszkodzenia kory – wtedy grzyb przechodzi do obwodu pnia, wytwarzając ogniska infekcji, z których rozchodzi się ona wzdłuż promieni rdzeniowych. Jeśli sinizna rozchodzi się od czoła, jest zauważalna, jeśli wywodzi się z kory – będzie najprawdopodobniej widoczna dopiero po przecięciu kłody.

Rodzaje sinizn

Bazowy podział i opis tego defektu znajduje się w polskich normach PN-66/D-01100 Wady drewna, oraz PN-79/D-01011 Drewno okrągłe. Wady. Był on wielokrotnie uszczegóławiany przez znawców tematu, w związku z czym obecnie wyróżniamy siniznę rozmaitych typów –

  • ze względu na umiejscowienie:
    • odkrytą – widać ją na powierzchni materiału tartacznego,
    • ukrytą – znajdującą się w wewnętrznych jego warstwach,
  • ze względu ma materiał, w którym występuje:
    • surowcową zwaną też klockową – charakterystyczną dla drewna okrągłego,
    • tarcicową – powstającą na drewnie już po jego przetarciu,
  • ze względu na głębokość penetracji drewna:
    • płytką – do 2 mm,
    • głęboką – powyżej 2 mm.

Co sprzyja rozwojowi sinizny?

Najprościej mówiąc – wszystko to, co sprzyja rozwojowi grzybów, czyli:

  • wilgotności – ta optymalna dla tych organizmów wynosi 30-80%,
  • temperatura – tu optymalne wartości wynoszą 2-25 st. C. trzeba jednak zauważyć, że niektóre gatunki powodujące siniznę, bytują nawet w temperaturze -4 st. C,
  • wiatr – przenosi on zarodniki,
  • deszcz – również jest czynnikiem rozprowadzającym strzępki grzybni,
  • niektóre owady – one też przenoszą grzyby.

Oznacza to, że sinizna najlepiej rozwija się okresie wiosennym i letnim. To właśnie wtedy trzeba prowadzić intensywne działania zapobiegawcze – piszemy o tym w artykule:

Podstawowe zasady chronienia produktów tarcicowych przed wpływem niekorzystnych czynników atmosferycznych.
Należy tu nadmienić, że kiedy tarcia osiąga wilgotność na poziomie 23% i niższym, znajduje się w stanie ochronnym – jest w niej za mało wody, by mogły się niej rozwijać grzyby. Wtedy jest najlepiej chronienia przed sinizną.

Jak sinizna wpływa na cechu drewna jako materiału przemysłowego?

  • Jeśli drewno było przeznaczone na potrzeby konstrukcyjne i budowlane to, że ujawni się na nim sinizna w zasadzie nie będzie miało znaczenia, ponieważ nie wpływa ona na jego cechy mechaniczne.
  • Jeśli natomiast drewno miało trafić do przemysłu meblarskiego czy być surowcem do wyrobu galanterii drzewnej, jego wartość zostanie przez siniznę w poważny sposób obniżona. Sinizna jest najczęściej wada, która wyklucza tarcicę z sortymentu typu stolarskiego.
sinizna na tarcicy sosnowej

tarcica sosnowa

Czy można zabezpieczyć drewno przed rozwojem sinizny?

Faktycznie mamy na to niewielki wpływ – choćby dlatego, że sinizna przenosi się ze sztuk zainfekowanych na zdrowie na przykład w czasie transportu, do którego drewno nie jest sortowane. Mamy natomiast możliwość wpłynięcia na ewentualne rozprzestrzenianie się sinizny w składzie, gdzie sami decydujemy o tym, jak magazynujemy surowiec. Oznacza to, że powinniśmy unikać jego przechowywania w okresie sprzyjającym rozwojowi grzybów, czyli wiosną i latem. Jeśli z jakichkolwiek powodów nie da się tego uniknąć, możemy:

  • przechowywać tarcicę w warunkach podwyższonej wilgotności, czyli powyżej wartości 80% – jest ona zbyt wysoka dla większości grzybów, drewno znajduje się wtedy w stanie ochronnym,
  • suszyć tarcicę zaraz po przetarciu do wilgotności poniżej 22%, by osiągnęła stan ochronny; wykorzystuje się do tego celu specjalne suszarki do drewna, o których pisaliśmy w artykule: „Metody suszenia tarcicy, cz. 2„,
  • dbać o to, by kora na pniach była nieuszkodzona,
  • opryskiwać materiał chemikaliami grzybobójczymi, czyli fungicydami lub stosować kąpiele antyseptyczne. Tu ważne jest, by wybrany preparat stanowił barierę ochronną dla wszystkich gatunków grzybów odpowiedzialnych za powstawanie sinizny oraz pleśni, a także, by był bezpieczny dla pracujących z nim ludzi i środowiska naturalnego.

Czy można usunąć siniznę, jeśli już się pojawi?

Właściwa odpowiedź brzmi: to zależy.

  • Jeśli mamy do czynienia z sinizną typu płytkiego, powierzchniowego – zostanie ona usunięta w procesie obróbki mechanicznej: strugania lub w czasie szlifowania.
  • Jeśli sinizna jest głęboka i nie wystarczą zabiegi z zakresy obróbki mechanicznej, możemy zastosować wybielanie metodami chemicznymi, których istotą jest spowodowanie reakcji utleniającej grzybnię, co prowadzi do odzyskania przez drewno naturalnej barwy.

Sinizna nie zawsze straszna

Dysponujemy dziś wiedzą i możliwościami, dzięki którym sinizna nie dyskwalifikuje tarcicy sosnowej pod względem użytkowym. Można sobie z nią poradzić, jeśli wiemy, z czym mamy do czynienia.

W innym miejscu na naszym blogu polecamy lekturę artykułów przybliżających właściwości drewna sosnowego:

Opracowano na podstawie:

  • F.M. Krzysik, et al. Nauka o drewnie, Warszawa 1978,
  • PN-79/D-01011 Drewno okrągłe. Wady,
  • PN-66/D-01100 Wady drewna.